Treść

Początki parafii szczawnickiej, tak jak i samej miejscowości, nie są znane; pierwsza  wzmianka o niej pochodzi z r. 1434. W każdym razie była to parafia niewielka i biedna, skoro  bp Piotr Tomicki przyłączył ją w r. 1529 do parafii w Krościenku.
Prawa parafialne przywrócił  Szczawnicy dopiero biskup Ignacy Łobos w r. 1889. Pierwszy, bliżej nieznany, kościół  szczawnicki runął ze starości przed 1550 r., gdyż wtedy to na jego miejscu stanęła druga,  niewielka świątynia, rozebrana w r. 1894. Budował ją pleban krościeński ks. Marcin z  Piotrkowa.

Wnętrze kościoła ozdabia  polichromia Karola Polityńskiego z r. 1923 (dwukrotnie już odnawiana - ostatnio w r. 1992).  Według słów Tadeusza M. Trajdosa "malowidła te, utrzymane w kategoriach  postsecesyjnej, stylizowanej ludowości, urzekają swobodą i smakiem barw oraz obfitością  pomysłów". Na sklepieniu, w miejscu skrzyżowania się nawy z transeptem, malarz  przedstawił czterech cherubinów otulających krzyż swymi, przypominającymi pawie pióra,  skrzydłami. Ramiona tego krzyża upodabniają się do płatków rozkwitłego kwiatu. Podobne  kompozycje kwiatowe, czasem z motywem stylizowanego krzyża, pokrywają pozostałe pola  sklepienne, przy czym najbogatsze tego rodzaju malowidło znajduje się na sklepieniu  prezbiterium. Ściany nawy i transeptu dekorowane są ornamentami roślinnymi (pęki  kwiatowe, liściaste łodygi i kiście owoców) i linearnymi oraz fryzem z medalionami polskich  świętych (był on z biegiem czasu uzupełniany; ostatnio pod chórem przez miejscową  artystkę Krystynę Kolkowicz). Na południowej ścianie nawy znajduje się malowidło Chrystusa  na krzyżu okolonym tęczową aureolą. Zakończenia ramion krzyża przechodzą w fantazyjne  motywy kwiatowe. Wokół wejścia spod wieży Polityński umieścił tarcze herbowe Orła i  Pogoni w ozdobnych obramieniach. Kwatery te sprawiają wrażenie wzorzystych kilimów.  Wyposażenie ruchome szczawnickiego kościoła jest dziełem dwu artystów: Kazimierza  Chodzińskiego (1861-1921?) i Władysława Łuczkiewicza. Pierwszy z nich, po studiach w   krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych i w Wiedniu, założył w Krakowie około 1880 r. "fabrykę  statuet kościelnych", dostarczając rzeźby ołtarzowe do wielu kościołów. Dla Szczawnicy  wykonał ołtarz główny i chrzcielnicę.
Centralną część tego ołtarza zajmuje sprowadzony z  Rzymu obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy podtrzymywany przez anioły. Część ta ujęta  w ramę, zdobiona u góry ażurową dekoracją i wypełniona licznymi wotami, flankowana jest  wieżyczkami ustawionymi na konsolach. We wnękach tych wieżyczek znajdują się figury  trudnego do rozpoznania świętego w stroju biskupa i księgą w dłoni (św. Bernard z  Clairvaux?) oraz młodego kleryka trzymającego krzyż (prawdopodobnie św. Alojzego  Gonzagi). Z kolei, w zwieńczeniu dostrzec można rzeźby bł. Kingi i św. Kazimierza, a w  szczycie nastawy - św. Jana Chrzciciela, rozmieszczone w wysmukłych, ażurowych  wieżyczkach. Ponad drzwiczkami tabernakulum znajduje się niewielki krucyfiks przykryty  baldachimem w kształcie oślego grzbietu. Na zasuwie ołtarzowej namalowany jest obraz św.  Wojciecha, patrona kościoła. Kamienna chrzcielnica o wielobocznej czaszy pokrytej  ornamentem architektonicznym wsparta jest na gładkim, również wielobocznym trzonie.  Ołtarze boczne, ambony i konfesjonały wykonał w latach r1894 -1900 W. Łuczkiewicz.  Najciekawsze są ołtarze ustawione w transepcie; oba mają jednakową konstrukcję  przypominającą średniowieczne tryptyki i zwieńczone są trzema wysmukłymi wieżyczkami (tu  z kolei przychodzi na myśl porównanie ze szczytami gotyckich monstrancji). Kolorystyka  ołtarzy to przede wszystkim ciemne brązy, zieleń, czerwień i biel oraz złoto ornamentów. W  prawym ołtarzu środkową część nastawy zajmuje płaskorzeźba Matki Boskiej ofiarowującej  różaniec św. Katarzynie Sieneńskiej. Na skrzydłach artysta umieścił postacie św. Stanisława  Kostki (z lewej) i św. Alojzego Gonzagi. W zwieńczeniu, po obu stronach krzyża  adorowanego przez anioły, ustawione zostały pełnoplastyczne figury Matki Boskiej i św. Jana  Ewangelisty. W szczycie nastawy można dojrzeć figurkę Pana Jezusa Miłosiernego. Po  zamknięciu skrzydeł ołtarza ukazują się płaskorzeźbione postacie św. Julii i św. Jadwigi  Śląskiej. Z kolei w ołtarzu lewym znajduje się grupa Ukrzyżowania flankowana scenami  Narodzenia Jezusa i Wniebowstąpienia. Zwieńczenie retabulum, skomponowane jest  podobnie jak w ołtarzu prawym z tą różnicą, że krzyż otaczają figury św. Antoniego  Padewskiego i Matki Boskiej z Dzieciątkiem, a na samym szczycie artysta ustawił rzeźbę św.  Franciszka z Asyżu. Rewersy skrzydeł przedstawiają postacie świętych Piotra i Pawła. Kosz  ambony wsparty na konsoli dekorowany symbolami Ewangelistów, nakryty jest ażurową  wieżyczką z fialami i figurkami aniołków. Organy zbudowane zostały w r. 1895 przez  Tomasza Falla ze Szczyrzyca (w instrumenty pochodzące z tego warsztatu wyposa-żonych  jest wiele kościołów Polski południowej). Ich neogotycki prospekt ma pięć osi; trzy wąskie  osie, środkowa i skrajne, zakończone są wieżyczkami.
Całość wystroju kościoła w  Szczawnicy wskazuje na problem, przed którym stanęła sztuka sakralna końcowych lat XIX  w. Sprowadzał się on do pytania, czym wypełnić liczne, wznoszone w tym czasie neogotyckie  świątynie? W odpowiedzi na to zapotrzebowanie pojawiły się warsztaty, wpierw tyrolskie,  później miejscowe, wykonujące "pod styl" wyposażenie wnętrz kościelnych.
Wokół kościoła  rozmieszczone są stacje Drogi Krzyżowej. W kapliczkach zbudowanych przez Stanisława  Salamona, szczawnicki rzeźbiarz Ryszard Hamerski ustawiał od r. 1985 pełne ekspresji  drewniane rzeźby o znacznych rozmiarach. W figurach tych uderza kontrast pomiędzy  surowymi, blokowymi zarysami postaci a obfitością fałdów szat.

Opracowane na podstawie:
 "KOŚCIOŁY PIENIŃSKIE" Andrzeja Skorupy
wyd. OFICYNA PODHALAŃSKA Kraków 1996